Karambol (język francuski carambolage, język angielski carom lub carambole, zwany także bilardem francuskim) to gra bilardowa i zarazem sport, który narodził się we Francji. Obecnie jest najmniej popularną odmianą bilarda.
Pochodzenie nazwy
Nazwa karambol wywodzi się od francuskiego słowa carambolage, który wywodzi się z kolei od słowa carambola, którego niegdyś używało się nazywając czerwoną bilę. Nazwa, zapożyczona z języka marathi używanego w Indiach - pochodzi od małego czerwonego owocu, rozsnącego w Azji, który jest zbliżony rozmiarami do bili karambolowej.
Wyposażenie potrzebne do gry
Stół
Stół karambolowy posiada identyczne rozmiary jak stół do ósemki; ma długość 10' (3,04 m) i szerokość 5' (1,52 m). Jedyną i główną różnicą jest to, że stół karambolowy nie ma żadnych kieszeni. Nie posiada również tzw. pola D; posiada tylko trzy znaczenia, na których stawia się bile.
Pierwsze stoły karabolowe, w średniowieczu nie były jak dzisiaj pokryte suknem. Pierwsze stoły nim pokryte zaczęło się wyrabiać pod koniec XV wieku. Sukna miały wtedy różne kolory. Dopiero w XVI wieku zadecydowano, aby wszystkie stoły karambolowe były pokryte suknem w kolorze ciemnozielonym (imitującym barwę trawy); kolor taki był bardzo pożyteczny, ponieważ można było grać na nim przez długi czas bez zmęczenia oczu. Sukno jest wyrabiane ze 100% wełnianej przędzy.
Współczesne, profesjonalne stoły karambolowe posiadają także podgrzewaną elektrycznie płytę. Powoduje to, że włosie z sukna jest postawione "na sztorc" i stół staje się "szybszy"; bile mogą się po nim znacznie szybciej poruszać.
Bile
Bile karambolowe, nazywane także czasami kulami, były wyrabiane z najrozmaitszych materiałów, takich jak metal, stal, kość słoniowa, glina, plastik czy drewno. Początkowo były one wyrabiane z drewna. Później, gdy Francja rozpoczęła rozwijać kolonie w Afryce, bile zaczęto wyrabiać z kości słoniowej i przy tym materiale pozostano przez ponad 300 lat. Dopiero na początku XX wieku, ze względów ekologicznych, zaprzestano tej produkcji. Następnie przez kilkanaście lat używano bil z celuloidu, ale były one bardzo łatwopalne, więc znów zaprzestano ich produkcji, tym razem ze względu bezpieczeństwa.
Współcześnie używa się bil z żywicy fenolowej. Do gry używa się trzech bil - jednej czerwonej, jednej białej oraz jednej żółtej (lub czerwonej z kropką) - o wymiarach 62,5 mm. Są to największe bile ze wszystkich rodzajów bilarda; są znacznie większe od bil snookerowych oraz tych używanych w ósemce bądź dziewiątce. Ich waga według oficjalnych przepisów powinna wynosić od 7 do 7½ uncji (około 200 gramów).
Kije
Kije karambolowe również zmieniały się na przestrzeni wieków. Pierwsze kije były jednolite (nie były kredowane), były krótsze, z bardzo rozszerzoną i zagiętą końcówką, która ułatwiała takie zagrania jak np. massé. Jednak po latach, w końcu XVIII wieku zaczęto grać prostymi kijami, z kredowaną końcówką. Kije te, stosowane do dziś we wszystkich odmianach bilarda, ułatwiały bardzo wiele zagrań, ale znacznie też utrudniły takie popisowe zagrania, jak np. "podkręcanie" bili (massé) itd.
Zasady gry
Przed grą
Na stole umieszczone są trzy bile; biała, biała z kropką (tzw. "bila pikowa") lub żółta oraz czerwona. Każdy gracz ma swoją bilę - białą lub pikową. Na początku partii odbywa się losowanie - jego zwycięzca otrzymuje bilę pikową.
Następnie odbywa się rozgrywka wstępna o rozbicie, zwana również losowaniem á la bande. Obaj gracze podchodzą do stołu, i uderzają swoje bile tak, aby znalazły się jak najbliżej bandy dolnej. Obie bile nie mogą się zderzyć ani dotknąć bili czerwonej. Wygrywa ten gracz, którego bila znalazła się najbliżej i rozpoczyna on grę.
Stół do gry otwartej, ze zaznaczonymi strefami
Rozgrywka
Celem gry jest zdobycie jak największej liczby zderzeń (carambolage). Zderzenie następuje wtedy, kiedy bila danego gracza dotknie pozostałych dwóch bil; za każde zderzenie gracz dostaje 1 punkt. Nie ma punktów ujemnych; punkty raz już zdobyte nie mogą być odjęte. Gra toczy się do zdobycia określonej wcześniej liczby punktów.
Istnieje wiele innych odmian karambolu, w których dla utrudnienia gry ustalono różne warunki, które muszą być spełnione, aby zderzenie zostało zaliczone, np.:
Gra z bandami (jeu de bandes)
Poza grą z bandami istnieje również tzw. "gra otwarta", w której stół jest podzielony na kilka stref. Zderzenie musi się odbyć w jednej ze stref dozwolonych, kiedy odbędzie się w strefie zabronionej, nie jest ono zaliczane. W jednej strefie można dokonać tylko jednego zderzenia.
Błędy
Błąd i odejście od stołu następuje wtedy, kiedy:
Karambol współcześnie
Karambol jest współcześnie najmniej popularną odmianą bilarda na świecie. Klubów, które posiadają stoły karambolowe jest bardzo mało, a stoły karambolowe są w niektórych regionach Europy trudno dostępne, za to w Ameryce karambol jest jeszcze mniej popularny.
Zupełnie inaczej jest jednak w Azji, gdzie w ostatnich latach karambol przeżywa prawdziwy rozkwit; sport ten jest szczególnie popularny w Chinach, Korei Południowej, Malezji, Japonii, Tajlandii Wietnamie czy też innych wschodniopołudniowych państwach azjatyckich. Z tych właśnie państw pochodzi najwięcej profesjonalnych graczy w karambol, a Asian Games jest jak narazie największym turniejem tego sportu.
Obecnie do najlepszych graczy w karambol należą: Semih Saygıner, Sa Pauk, Deuk Hee-Hwang, Sang-Chun Lee, Reynaldo Grandea, Akio Shimada, Ryuji Umeda, Jung-Kyu Kim, Dinh Ho Tran, Hoang Anh Duong, Nobuaki Kobayashi oraz Patrick Ooi.
Tekst udostępniany na licencji GNU Free Documentation License
Źródło: Wikipedia, Wolna Encyklopedia
poleca:
